Leczenie niestrawności

Jak postępować w przypadku wystąpienia niestrawności? Kiedy należy iść do lekarza?

Dyspepsja stanowi zespół objawów. Należą do nich ból i uczucie pieczenia w okolicy nadbrzusza. Pacjenci zgłaszają również pojawiające się szybko po posiłku uczucie pełności i wczesnej sytości. Zdarza się niechęć do jedzenia. 

Warto znać podstawowe objawy niestrawności, bowiem pojawienie się dodatkowych symptomów może świadczyć o rozwoju innych, ciężkich chorób przewodu pokarmowego. Należeć do nich mogą między innymi: rak żołądka, tętniak aorty brzusznej, nowotwór trzustki czy choroba refluksowa z uszkodzeniem przełyku. Część objawów w przebiegu tych chorób może być wspólna z występującymi w niestrawności. Warto zatem wspomnieć o kardynalnych objawach tzw. alarmowych, które są wskazaniem do podjęcia dalszej diagnostyki. Należą do nich między innymi: niezamierzone zmniejszenie masy ciała, dysfagia, ból podczas połykania, anemia, krwiste wymioty, smoliste stolce, nieuzasadnione stany gorączkowe czy nieprawidłowy opór palpacyjny w jamie brzusznej.

Leczenie niestrawności – rola ranitydyny.

Nawracające objawy niestrawności od 3 miesięcy (z początkiem 6 miesięcy wcześniej) oraz wykluczenie badaniem endoskopowym przyczyn organicznych dyspepsji najczęściej skutkuje postawieniem rozpoznania dyspepsji czynnościowej.

Możliwości terapeutyczne są różne, przy czym bardzo dobre działanie wykazują środki farmakologiczne. Mechanizmem wykorzystywanym w leczeniu niestrawności jest m.in. hamowanie wydzielania kwasu solnego (HCL) przez komórki okładzinowe żołądka. Jeden ze sposobów w jaki można to osiągnąć to blokowanie receptorów histaminowych H2 na powierzchni komórek okładzinowych. Działanie takie wykazuje ranitydyna, która łącząc się z receptorami H2 uniemożliwia wiązanie przez nie endogennej histaminy, będącej sygnałem do produkcji kwasu solnego.

Niewątpliwą zaletą ranitydyny jest krótki czas od podania leku do wystąpienia efektu hamowania wydzielania kwasu w żołądku. Podwyższenie pH w żołądku w przypadku ranitydyny rozpoczyna się już po 1 godzinie, natomiast szczyt działania przypada na okres od 2 do 4 godz. od podania. Całkowity czas działania wynosi ok. 12 godz. Z powodu szybkiego wpływu na pH w żołądku H2 blokery są z powodzeniem wykorzystywane w leczeniu doraźnym zarówno niestrawności, jak i sporadycznej zgagi, występującej np. na skutek błędu dietetycznego.

Zaletą ranitydyny jest też rzadkie występowanie działań niepożądanych.

Ranitydyna jest lekiem dostępnym bez recepty.

Czy istnieją pozafarmakologiczne sposoby leczenia niestrawności?

Niestrawność czynnościowa (która może stanowić nawet 60% wszystkich przypadków niestrawności) może mieć różne podłoże – naukowcy i lekarze wysuwają różne hipotezy. Wiele wskazuje na to, że duże znaczenie ma dieta – dlatego osoby ze skłonnością do dyspepsji powinny zrezygnować z posiłków  i napojów, które zwiększają ryzyko jej wywołania. Należą do nich kwaśne i tłuste potrawy, napoje gazowane, z zawartością kofeiny czy alkoholu.

Należy wspomnieć, że stosowanie odpowiedniej diety stanowi jedynie element wspomagający w terapii niestrawności – efekty jej działania są osobniczo zmienne. Brak jest również wiarygodnych danych statystycznych, które w przybliżeniu określałyby efektywność stosowania diety w niestrawności.

Stwierdzono, że u podłoża występowania niestrawności mogą leżeć zarówno nadmierne wydzielanie kwasu solnego, zaburzenia motoryki żołądka, jak i czynniki psychiczne. Dyspepsja to nie jedyna dolegliwość, w której zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego współwystępują z zaburzeniami psychicznymi o różnym nasileniu – należą do nich również zaburzenia czynnościowe jelit, w tym tak często występujący w populacji krajów rozwiniętych - zespół jelita drażliwego (IBS). Naukowcy wskazują na istotne w patogenezie zaburzeń czynnościowych znaczenie tzw. osi mózgowo – jelitowej, która polega na dwukierunkowym oddziaływaniu czynników psychicznych oraz różnych aspektów funkcjonowania przewodu pokarmowego. Zaburzenia psychiczne, które predysponują do występowania niestrawności to zaburzenia lękowe oraz depresyjne. Ich leczenie - w tym długoterminowa psychoterapia - mogą zmniejszać nasilenie zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego.

Rokowanie w leczeniu niestrawności.

Doraźne stosowanie leków (na przykład ranitydyny) pomaga eliminować dolegliwości związane z występowaniem niestrawności. Dodatkowe formy terapii, jak zmiana stylu życia (ograniczenie stresu), diety czy też psychoterapia mają znaczenie uzupełniające. 

Należy jednak podkreślić, że rokowanie w niestrawności jest niepewne – nie zawsze prowadzone formy terapii przynoszą oczekiwane efekty. Dyspepsja ma również charakter nawrotowy – może towarzyszyć pacjentom przez większość życia. Warto również zaznaczyć, że dyspepsja nie stanowi czynnika ryzyka rozwoju chorób nowotworowych. 

Autor tekstu: lek. Mateusz Nawrocki

Konsultacja medyczna: Lek. med. spec. gastroenterologii Lesław Syczewski